Study
یادداشت هایی از عصر پهلوی: دانشگاه تهران چگونه بوجود آمد
نویسنده : علی اصغر حکمت
مجله خاطرات وحید - فروردین و اردیبهشت 1354 - شماره 42 و 43
مـقدمه
بـاغ جلالیه
در شمال غربی شهر تهران در 1312 صحرای شنزاری بود که از جنوب به خندق (شهر طهران) و از شـمال به تپه‌های قریهُ امیرآباد تا فرح‌زاد منتهی می‌شد در این دشت تنها آبادی کـه به چشم می‌خورد بـاغ بـسیار وسیعی بود که عمارت مختصری در جنوب آن در دو طبقه ساخته و به درختهای کهنسال کاج احاطه می‌شد و در تمام آن باغ اشجار میوه بسیار کاشته بودند.
قریب به 100 سال پیش در اواخر سلطنت ناصر الدین شاه در حـدود 1300 هجری قمری شاهزاده جلال الدوله فرزند ارشد سلطان مسعود میرزا ظل السلطان آن باغ را احداث کرده بود و از این جهت به«جلالیه»موسوم شد.
این سرزمین مبارک مقدر بود که در اوایل قرن چـهارم در عـصر همایون سلسلهُ پهلوی آبادترین و زیباترین محلات پایتخت بلکه ایران بشود،در همین منطقه بود که نهر بزرگی احداث شده و 50 سنگ آب از رودخانه کرج به تهران آوردند و مخرج آن اینک به صورت «بلوار الیزابت دوم»درآمـده اسـت.و در شمال آن سابقا «میدان معروف»جلالیه برای رژه سوم اسفند برگزیده شد و اینک پارک دل‌آویزی بنام«فرح»در آنجا ایجاد شده است.و بالاخره در همین سرزمین مبارک بود که دانشگاه تهران آفتاب وجود مـسعود خـود را در افق علم و دانش درخشان کرد.
شبی که دانشگاه متولد شد.
در یکی از شبهای فرخنده اواخر بهمن 1312 جلسهُ هیئت وزراء در حضور شاه در عمارتی که اکنون مقر کاخ ملکه پهلوی است تشکیل شـده بـود سـخن از آبادی تهران و عظمت ابنیه و عـمارت و قـصور زیـبای جدید در میان آمد، مرحوم فروغی رئیس الوزرا در این باب به شاهنشاه تبریک می‌گفت.
و دیگر وزیران نیز هر یک به تحسین و تمجید زبـان گـشوده بـودند.چون نوبت به بنده نگارنده رسید که بـه سـِمَت کفیل وزارت معارف در آن میان حاضر بودم گویا خداوند متعال به قلب من الهام کرد که عرض کردم در آبادی و عـظمت پایـتخت البـته شکی نیست ولی نقصی که دارد این است که این شهر هنوز عـمارت مخصوص اونیورسیته(دانشگاه) ندارد و حیف است که این شهر نوین از همه بلاد بزرگ عالم از این حیث عقب بـاشد.شـاه بـعد از اندک تأملی گفتند: «بسیارخوب آنرا بسازید.»
در جلسه بعد هیئت وزراء در آغاز بـه وزیـر عدیله مرحوم علی اکبر داور رو نموده فرمودند در بودجۀ سال بعد 250000 تومان به وزارت معارف اعتبار بدهید که بـه مـصرف سـاختمان مدرسه برسانند.
چند روز بعد که بودجۀ سال نو تدوین و تنظیم شد و بـه تـصویب رسـید وزیر مالیه اضافه بر اعتبار مقرر هر ساله مبلغ مزبور را جهت ساختمان مدارس در فـصل مـخصوص گـنجانیده و قبل از نوروز به تصویب رسید و به وزارت معارف هم ابلاغ شد و من مأمور و مکلف شـدم کـه ساختمان دانشگاه را آغاز نمایم.
انتخاب زمین
در فروردین ماه 1313 بیشتر اوقات درصدد